Szczawiński Jakub h. Prawdzic (zm. 1582), sędzia ziemski gostyniński (wówczas gostyński), poseł na sejmy.
Pochodził z rodziny piszącej się ze Szczawina Starego w pow. gostynińskim woj. rawskiego. Prawdopodobnie był wnukiem Mikołaja, podsędka, a następnie sędziego gostynińskiego (1491 – przed 4 IV 1509), synem jednego z jego synów: Sasina, Marcina lub Jana, którzy w r. 1525 występowali jako dziedzice ze Szczawina Starego. Być może ojcem S-ego był Sasin, który w l. 1527–9 pisał się ze wsi Roszki lub Roszki Zdziemiłowizna. Wiadomo, że S. miał dwie siostry, jedną zamężną za Borowskim, drugą za Sierzyńskim.
Przed 23 V 1557 został S. sędzią ziemskim gostynińskim. Był posłem ziemi gostynińskiej na sejmy: piotrkowski 1562/3 r., warszawski 1563/4 r., oba piotrkowskie 1565 r. i 1567 r. oraz warszawski 1570 r. Być może posłował także na sejm lubelski 1566 r.; wymienionym jedynie z nazwiska posłem z woj. rawskiego mógł być jednak zarówno on (wg W. Polaka), jak i kaszt. sochaczewski Paweł Szczawiński (wg I. Kaniewskiej). W l. 1563–5 pełnił funkcję poborcy podatków w ziemi gostynińskiej. W r. 1574 wchodził w skład sądu polubownego, dzięki pośrednictwu którego doszło do ugody między Agnieszką, wdową po Sebastianie Mniszewskim, a jej pasierbem Adamem i jego stryjami Stefanem i Adrianem Mniszewskimi; najprawdopodobniej był obecny na sejmie konwokacyjnym w Warszawie (30 VIII – 18 IX t.r.), na którym 7 IX ostatecznie rozstrzygnięto sprawę Mniszewskich.
W l. pięćdziesiątych XVI w. zajmował się S. sprzedażą zboża, które jego sługa Marcin Bronowski spławiał Wisłą do Gdańska przez komorę we Włocławku. W lutym 1577 wziął w zastaw za 20 fl. od dziedzica ze wsi Roszki Boleszczęta, Hieronima Sulistrowskiego, dział we wsi Roszki zwany Zdziemiłowo, trzymany przez niego od Macieja Szczawińskiego (prawdopodobnie brata stryjecznego S-ego) w zastawie za 45 grzywien. W l. 1579–80 wspólnie z Maciejem Szczawińskim oraz bratem stryjecznym, łowczym gostynińskim Rosławem Szczawińskim, posiadał działy we wsi Roszki Gorzewo. «Ogarnięty i nękany chorobą», dokonał 25 I 1582 podziału majątku. Główną spadkobierczynią uczynił żonę Jadwigę, a siostrzenicom Annie i Elżbiecie Borowskim, w przypadku zawarcia przez nie związków małżeńskich, zapisał odpowiednio 100 i 50 fl.; po śmierci żony 100 fl. miało ponadto przypaść siostrzenicy Annie z Sierzyńskich i jej mężowi Jakubowi Stawowskiemu, a po 50 fl. siostrzeńcom Wiktorynowi i Aleksandrowi Borowskim oraz Stanisławowi Sierzyńskiemu; 20 fl. legował S. na kościół w Gąbinie. U schyłku życia sprzedał swe dobra R. Szczawińskiemu za 800 fl., płatnych 24 VI 1582 S-emu lub jego spadkobiercom. S. zmarł w r. 1582.
W małżeństwie z Jadwigą z Mniszewskich S. zapewne nie miał potomstwa.
Niesiecki; – Kaniewska I., Małopolska reprezentacja sejmowa za czasów Zygmunta Augusta 1548–1572, Kr. 1974 tabl. 9 s. 71; Kolankowski L., Posłowie sejmów Zygmunta Augusta, „Reform. w Polsce” R. 5: 1928; Pacuski K., Możnowładztwo i rycerstwo ziemi gostynińskiej w XIV i XV wieku, W. 2009 (z błędami); Polak W., O dobro wspólne i egzekucję praw. Sejm 1565 roku w Piotrkowie, Tor. 2004; – Regestra thelonei Vlad.; Vol. leg., II 668; Wdowiszewski Z., Średniowieczne zapiski heraldyczne łęczyckie, „Mies. Herald.” R. 14: 1935 s. 147, – AGAD: Arch. Ostrowskich z Ujazdu, sygn. 1260, Arch. Skarbu Kor., oddz. I sygn. 49 k. 490, Księgi grodzkie łęczyckie, Inskrypcje, ks. 59a k. 376v–8.
Tadeusz Nowak